Sejm Wielki i uchwalenie Konstytucji 3 maja (kl. VI)

• 
• 

30 kwietnia 2020

Cele:

• Zdobycie wiedzy o Sejmie Wielkim (1788-1792) i Konstytucji 3 maja 1791 r..
• Poznanie dziejów Ojczyzny i jej dziedzictwa historycznego.
• Rozbudzanie poczucia miłości do Ojczyzny i narodu poprzez kultywowanie pamięci historycznej.

 

Uczeń potrafi:

• odpowiedzieć na pytanie czym jest konstytucja i co zawiera;
• wymienić nazwiska autorów Konstytucji 3 maja 1791 r.;
• wymienić reformy Sejmu Wielkiego 1788-1792 ;
• scharakteryzować zmiany ustrojowe wprowadzone przez Konstytucję 3 maja;
• wyjaśnić przyczyny zawiązania konfederacji targowickiej w 1792 r.;
• wyjaśnić, w jakich okolicznościach doszło do II rozbioru Polski w 1793 r.;
• umieszcza na osi czasu daty ważnych wydarzeń: obrad Sejmu Wielkiego, uchwalenia Konstytucji 3 maja, zawiązania konfederacji targowickiej, II rozbioru Polski, bitwy pod Zieleńcami;
• wymienić państwa, które uczestniczyły w II rozbiorze Polski;
• wskazać na mapie ziemie utracone przez Rzeczpospolitą w wyniku II rozbioru;
• poprawnie posługuje się terminami: Sejm Wielki, konstytucja, konfederacja targowicka.

 Metody pracy:

• metody aktywizujące -burza mózgów
• praca z tekstem źródłowym, osią czasu i mapą
• pogadanka
• rozmowa kierowana
• działania z aktywną tablicą

 Formy pracy:

• samodzielna
• w grupach

 Środki dydaktyczne:

• karty pracy
• mapa Polski z czasów rozbiorów
• ćwiczenia interaktywne (www.epodreczniki.pl)

 Wprowadzenie

 Czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności, zapisanie tematu lekcji, podanie celu lekcji.

 Czym jest konstytucja? Co zawiera ?

 Konstytucja (od łac.constituo „urządzać, ustanawiać, regulować”) - akt prawny, określany także jako ustawa zasadnicza, która zazwyczaj ma najwyższą moc prawną w systemie źródeł prawa w państwie. Mówi o prawach i obowiązkach obywateli oraz jak są wybierane władze.

Sporządzenie notatki w zeszycie.

 

I. Wyjaśnienie uczniom okoliczności zwołania Sejmu Wielkiego.

Kryzys demokracji szlacheckiej rozpoczął się w połowie XVII wieku. Liberum veto dawało prawo każdemu z posłów biorących udział w obradach sejmu do zerwania go i unieważnienia podjętych na nich uchwał. W XVIII wieku Rzeczpospolita nie była w stanie zachować własnej suwerenności i coraz częściej w jej sprawy wewnętrzne ingerowały inne państwa: Rosja, Prusy, Austria, które dążyły do zachowania panującego ustroju i jej słabości .Dążenia reformatorskie ożywiły się po 1772 r., kiedy w wyniku I rozbioru Rosja, Prusy i Austria pozbawiły Rzeczpospolitą części jej terytoriów.

(Przypomnienie okoliczności I rozbioru Polski, oraz pokazanie na mapie ziem utraconych)

Pod koniec XVIII wieku posłowie będący zwolennikami reform skupili się wokół Stanisława Małachowskiego, Ignacego Potockiego i Hugo Kołłataja. Dążono do unowocześnienia państwa i uniezależnienia od Rosji. Największym osiągnięciem ruchu reform był Sejm Wielki, który rozpoczął obrady w 1788 r.. W 1791 r. uchwalił Konstytucję 3 maja, regulującą ustrój prawny. Konstytucja przestała obowiązywać 24 lipca 1792 roku, w momencie przystąpienia króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do konfederacji targowickiej, czyli po ponad 14 miesiącach, w ciągu których Sejm Czteroletni uchwalił szereg ustaw szczegółowych, będących rozwinięciem jej postanowień.

Sejm Wielki, zwany Czteroletnim, obradował od 6 października 1788 roku do 29 maja 1792 w Warszawie. Był to pierwszy za panowania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego sejm związany konfederacją, na którym nie obowiązywało liberum veto, a decyzje podejmowano większością głosów. Jednym z najważniejszych osiągnięć Sejmu Wielkiego - obok uchwalenia w 1791 roku Konstytucji 3 maja było ustanowienie prawa o miastach.

Mieszczanie rezydujący w miastach królewskich otrzymali prawo nietykalności osobistej, dostęp do urzędów, prawo nabywania ziemi i powoływania samorządów oraz zagwarantowano im udział w sejmach. Szlachta mogła odtąd zajmować się handlem i rzemiosłem oraz sprawować urzędy miejskie. Na kształt reformy niewątpliwy wpływ miała tzw. czarna procesja z 1789 roku - manifestacja przedstawicieli 141 miast, podczas której ubrani na czarno mieszczanie zanieśli królowi memoriał zawierający ich postulaty. Uchwalona ustawa nie obejmowała miast prywatnych.

II. Postanowienia Konstytucji 3 maja z 1791 roku

• zmieniła ustrój państwa na monarchię dziedziczną,
• ograniczyła znacząco demokrację szlachecką, odbierając prawo głosu i decyzji w sprawach państwa szlachcie nieposiadającej ziemi (gołocie),
• wprowadziła częściowe zrównanie praw osobistych mieszczan i szlachty,
• zwiększyły się prawa mieszczan z miast królewskich,
• formalnie zniosła liberum veto,
• znosiła podział na Polskę i Litwę ustanawiając jedno państwo Rzeczpospolitą Polską,
• wprowadziła trójpodział władzy na ustawodawczą (sejm), wykonawczą (król i Straż Praw, czyli rząd) oraz niezawisłe sądy,
• chłopi zostali objęci ochroną prawną państwa.

 

III. Czy wiecie gdzie są przechowywane rękopisy Konstytucji 3 maja ?

Jak nazywają się instytucje, które gromadzą i przechowują dokumenty o wartości historycznej? (archiwa państwowe)

 Konstytucja 3 maja 1791 r. (Ustawa rządowa) przechowywana jest w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie. Trzy oryginalne rękopisy Konstytucji zawarte są w księdze Metryki Litewskiej (liczącej 722 strony, jednak zapis Konstytucji zawarty jest tylko na jej 8 stronach: od strony 75 do 82)^.,w księdze Archiwum Publicznego Potockich oraz w księdze Archiwum Sejmu Czteroletniego.

 

Uczniowie za pomocą dostępnych narzędzi (telefon, komputer) zapoznają się materiałami zamieszczonymi na stronie Archiwum Głównego Akt Dawnych dotyczącymi Ustawy rządowej z 1791 roku.

 

http://agad.gov.pl/wp-content/uploads/2018/12/Konstytucja-3-maja_PL-v5.pdf

także

https://epodreczniki.pl/a/sejm-wielki-oraz-uchwalenie-konstytucji-3-maja/DC4grpLtl

http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/kpol/1791.html

 

IV. Nauczyciel kieruje pytania do uczniów:

1. W jakich okolicznościach doszło do uchwalenia Konstytucji 3 maja?
2. Kto był autorem Ustawy rządowej z 1791 roku?
3. Dlaczego odebrano prawa wyborcze szlachcie gołocie?
4. Jakie było znaczenie uchwalenia Konstytucji 3 maja?
5. Jakie ziemie zostały utracone w wyniku II rozbioru Polski?
6. Kto dowodził wojskami polskimi podczas bitwy stoczonej pod Zieleńcami i Dubienką  w 1792 roku podczas wojny  polsko – rosyjskiej?

 

Karty pracy

 Zadanie 1 .

Określ, czy podane informacje są prawdziwe. Zaznacz literę „P” przy prawdziwych i „F” przy fałszywych

1. Po pierwszym rozbiorze w Rzeczpospolitej wzrosła liczba zwolenników reform.           P.F.
2. Od XVI wieku obrady sejmu odbywały się w Warszawie na Zamku Królewskim.         P.F.
3. Niechętni zmianom magnaci w porozumieniu z królem Prus zawiązali konfederację przeciwko reformom Sejmu Wielkiego.     P.F.
4. Order Virtuti Militari został ustanowiony przez Stanisława Poniatowskiego w czasie wojny polsko -  rosyjskiej w 1792 roku.      P.F.
5. W 1793 roku Austria, Rosja i Prusy dokonały drugiego rozbioru Polski.            P.F

 

Zadnie 2

Uporządkuj podane wydarzenia w kolejności chronologicznej:

1. Drugi rozbiór Polski                                                                                                 ….
2. Uchwalenie Konstytucji 3 maja                                                                               ….
3. Początek obrad Sejmu Wielkiego                                                                             ….
4. Bitwa pod Zieleńcami                                                                                               ….
5. Zawiązanie konfederacji targowickiej                                                                     ….
6. Obrady Sejmu w Grodnie                                                                                         ….

 

Zadnie 3.

Wstaw znak’ „x” przy zdaniach dotyczących obrad Sejmu Wielkiego

1. Uchwalono prawo o miastach.                                                                                 …..
2. Obradom Sejmu przewodniczył marszałek Stanisław Małachowski.                      …..
3. Stałymi podatkami obciążono szlachtę i duchowieństwo.                                      …..
4. Zmniejszono armię ze 100 tys. do 24 tys. żołnierzy.                                               …..
5. Ogłoszono królem Stanisława Augusta Poniatowskiego.                                        …..

 

Zadanie 4

Rozwiąż krzyżówkę.

 

1. Hugo …duchowny i uczony, był jednym z autorów Konstytucji 3 maja.
2. Miejscowość, w której magnaci sprzymierzeni z Rosją ogłosili konfederację przeciwko reformom Sejmu Wielkiego.
3. Nazwisko jednego z przywódców konfederacji targowickiej.
4. Miasto, w którym obradował Sejm Wielki.
5. Ignacy….zwolennik obozu reform, podobnie jak Kołłątaj i Małachowski.
6. Tytuł władczyni Rosji.
7. Inaczej usunięcie króla z tronu, pozbawienie go władzy.
8. Stolica Rosji w XVIII wieku, rzeczywiste miejsce zawarcia sojuszu konfederatów z władczynią Rosji.
9. Stanisław…marszałek Sejmu Wielkiego.
10. Imię wybitnego artysty malarza, autora między innymi obrazu „Konstytucja 3 maja 1791 roku” i „ Bitwa pod Grunwaldem”
11. Miejscowość nad Bugiem, miejsce zwycięskiej bitwy wojsk polskich nad wojskami rosyjskimi w 1792 roku.

Podsumowanie

Konstytucja 3 maja z 1791 r. , była pierwszą w Europie i drugą na świecie (po amerykańskiej z 1787 r.) nowoczesną, spisaną konstytucją. Zmieniła ustrój państwa na monarchię dziedziczną, ograniczyła znacząco demokrację szlachecką, wprowadziła polityczne zrównanie mieszczan i szlachty oraz stawiała chłopów pod ochroną państwa, formalnie zniosła liberum veto. Konstytucja odwoływała się do oświeceniowych koncepcji suwerenności narodutrójpodziału władzy, regulowała organizację władz państwowych, prawa i obowiązki obywateli.

 

Praca domowa

Napisz, przez kogo i w jakich okolicznościach został ustanowiony Order Virtuti Militari oraz jaką rolę dziś pełni to odznaczenie. Opisz odznaczenie.

 

Linki:

https://epodreczniki.pl/a/sejm-wielki-oraz-uchwalenie-konstytucji-3-maja/DC4grpLtl

http://agad.gov.pl/wp-content/uploads/2018/12/Konstytucja-3-maja_PL-v5.pdf

https://muzhp.pl/pl/e/1297/uchwalenie-przez-sejm-wielki-prawa-o-miastach 

https://www.youtube.com/watch?v=GyVfTPmtICY

https://www.youtube.com/watch?v=QkopQp9Z5Ic 

https://www.youtube.com/watch?v=_EjUJZPd2tk